“Mare, escriguem-ho tot”. Els textos identitaris com a facilitadors de la literacitat plurilingüe

Autors/ores

Resum

En aquest article es presenta una investigació duta a terme en tres aules multilingües en la qual es compta amb els textos identitaris com a eina didàctica central adaptada a cadascun dels nivells: Educació Infantil, segon i sisè de Primària. L’ús d’aquest recurs possibilita la introducció de les llengües familiars a l’aula i incentiva la col·laboració de les famílies. A partir d’observacions d’aula i entrevistes a docents, pares i mares, queda constància que les tasques proposades fomenten la literacitat plurilingüe tant en alumnat al·lòglot com no al·lòglot. A més, es presenten les principals estratègies de gestió de repertoris lingüístics desenvolupades pels infants al llarg del procés. Les conclusions de l’article apunten a la necessitat d’un treball planificat amb llengües familiars durant tota l’escolarització que incloga un rol definit per a la participació de les famílies.

Paraules clau

Textos identitaris, Literacitat/literacitat plurilingüe, Multilingüisme, Llengües familiars

Referències

Armand, F. (n.d.). Élodil: Enseigner en milieu pluriethnique et plurilingue. https://www.elodil.umontreal.ca/

Bogdan, R. C. & Biklen, S. K. (2003). Qualitative research for education. An introduction to theories and methods (4th ed.). Allyn & Bacon.

Cambra, M. (2011). Plurilingüisme i ensenyament de llengües. Articles: Revista de Didàctica de La Llengua i de La Literatura, 53, 77-84.

Carreres, Á. (2014). Translation as a means and as an end: Reassessing the divide. The Interpreter and Translator Trainer, 8(1), 123-135. https://doi.org/10.1080/1750399X.2014.908561

Cassany, D. (2011). Huellas de la escritura materna en el español escrito como L2. Zona Próxima. Revista Del Instituto de Estudios En Educación Universidad Del Norte, 15, 122-133.

Cenoz, J. & Gorter, D. (2015). Towards a holistic approach in the study of multilingual education. En J. Cenoz & D. Gorter (Eds.), Multilingual Education. Between language learning and translanguaging. (pp. 1-15). Cambridge University Press.

Cenoz, J. & Santos, A. (2020). Implementing pedagogical translanguaging in trilingual schools. System, 92, 102273. https://doi.org/10.1016/j.system.2020.102273

Coelho, E., Oller, J. & Serra, J. M. (2013). Lenguaje y aprendizaje en el aula multilingüe. ICE, Universitat de Barcelona-Horsori.

Collier, V. P. & Thomas, W. (1989). How quickly can immigrants become proficient in school English? Journal of Educational Issues of Language Minority Students, 5, 26-38.

Consejo de Europa (2019). Recomendación del Consejo de 22 de mayo de 2019 relativa a un enfoque global de la enseñanza y el aprendizaje de idiomas (2019/C 189/03). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019H0605(02)&from=EN

Conteh, J. & Meier, G. (Eds.) (2014). The Multilingual Turn in Languages Education. De Gruyter. https://doi.org/10.21832/9781783092246

Creus Pedrol, M. (2007). Estratègies multilingües per afavorir l’aprenentatge de les llengües curriculars a partir dels bagatges de l’alumnat. http://www.xtec.cat/sgfp/llicencies/200607/memories/1566m.pdf

Cummins, J. (1997). Negotiating identities: Education for empowerment in a diverse society. California Association for Bilingual Education.

Cummins, J. (2007). Rethinking monolingual instructional strategies in multilingual classrooms. Canadian Journal of Applied Linguistics, 10(2), 221-240.

Cummins, J. (2008). Encyclopedia of Language and Education. Encyclopedia of Language and Education, (April). https://doi.org/10.1007/978-0-387-30424-3

Cummins, J. (2011). Literacy Engagement: Fueling Academic Growth for English Learners. The Reading Teacher, 65(2), 142-146. https://doi.org/10.1002/trtr.01022

Cummins, J., Bismilla, V., Chow, P., Cohen, S., Giampapa, F., Leoni, L., Sastri, P. (2005). Affirming Identity in Multilingual Classrooms. Educational Leadership, 63(1), 38-43.

Cummins, J. & Early, M. (Eds.) (2011). Identity Texts: The Collaborative Creation of Power in Multilingual Schools. Trentham Books.

Cummins, J., Hu, S., Markus, P. & Kristiina Montero, M. (2015). Identity Texts and Academic Achievement: Connecting the Dots in Multilingual School Contexts. TESOL Quarterly, 49(3), 555-581. https://doi.org/10.1002/tesq.241

Dolz-Mestre, J. & Schneuwly, B. (1998). Pour un Enseignement de l’Oral: Initiation aux Genres Formels à l’École. ESF.

Esteban Guitart, M. & Saubich, X. (2013). La práctica educativa desde la perspectiva de los fondos de conocimiento e identidad. Teoría de la Educación. Revista Interuniversitaria, 25, 189-211.

Faneca, M., Araújo e Sá, M. H. & Melo-Pfeifer, S. (2016). Is there a place for heritage languages in the promotion of an intercultural and multilingual education in the Portuguese schools? Language and Intercultural Communication, 16(1), 44-68. https://doi.org/10.1080/14708477.2015.1113751

Flores, N. & García, O. (2013). Linguistic third spaces in education: Teachers’ translanguaging across the bilingual continuum. En D. Little, C. Leung & P. Van Avermaet (Eds.), Managing Diversity in Education: Languages, Policies, Pedagogies (pp. 243-256). https://doi.org/10.21832/9781783090815-016

García, O., Bartlett, L. & Kliefgen, J. (2007). From biliteracy to pluriliteracies. En P. Auer & L. Wei (Eds.), Handbook of Multilingualism and Multilingual Communication (pp. 207-228). De Gruyter Mouton.

García, O., Makar, C., Starcevic, M. & Terry, A. (2011). The translanguaging of Latino kindergarteners. En J. Potowski & J. Rothman (Eds.), Bilingual Youth: Spanish in English speaking societies (pp. 33-55). John Benjamins.

García, O. & Seltzer, K. (2016). The translanguaging current in language education. En B. Kindenberg (Ed.), Flerspråkighet som resurs [Multilingualism as a resource] (pp. 19-30). Liber.

Generalitat Valenciana (2019). Estadística d'estrangers amb certificat de registre o targeta de residència en vigor. Portal Estadístic de la Generalitat Valenciana. http://www.pegv.gva.es/va/

Giampapa, F. (2010). Multiliteracies, Pedagogy and Identities: Teacher and Student Voices from a Toronto Elementary School. Canadian Journal of Education, 33(2), 407-431.

González-Davies, M. (2017). The use of translation in an Integrated Plurilingual Approach to language learning: Teacher strategies and best practices. Journal of Spanish Language Teaching, 4(2), 124-135. https://doi.org/10.1080/23247797.2017.1407168

Gort, M. & Sembiante, S. F. (2015). Navigating Hybridized Language Learning Spaces Through Translanguaging Pedagogy: Dual Language Preschool Teachers’ Languaging Practices in Support of Emergent Bilingual Children’s Performance of Academic Discourse. International Multilingual Research Journal, 9(1), 7-25. https://doi.org/10.1080/19313152.2014.981775

Instituto Nacional de Estadística. (2020). Demografía y población. Estadística de migraciones. https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/categoria.htm?c=Estadistica_P&cid=1254734710984

Jessner, U. (2008). Teaching third languages: Findings, trends and challenges. Language Teaching, 41(01), 15-56. https://doi.org/10.1017/S0261444807004739

Kyppö, A., Natri, T., Pietarinen, M. & Saaristo, P. (2015). Use your languages! From monolingual to multilingual interaction in a language class. En J. Jalkanen, E. Jokinen & P. Taalas (Eds.), Voices of pedagogical development - Expanding, enhancing and exploring higher education language learning (pp. 319-335). Research-publishing.net.

Llompart, J. & González, A. (2018). Jugar a lingüistas: una propuesta didáctica para el alumnado plurilingüe. Cuadernos de Pedagogía, 488, 40-45.

Mary, L. & Young, A. (2017). Engaging with emergent bilinguals and their families in the pre-primary classroom to foster well-being, learning and inclusion. Language and Intercultural Communication, 17(4), 455-473. https://doi.org/10.4324/9780429057878-6

Marzà, A. (2016). Translanguaging en educación infantil. Interacciones de aula en un contacto temprano con el inglés. Revista Linguae: revista de la Sociedad Española de Lenguas Modernas, 3, 167-196.

Maynard, C. & Armand, F. (2015). Rapport à l’écrit et engagement dans la littératie en contexte de langue seconde. Canadian Journal for New Scholars in Education, 6(2), 72-80.

Navarro, J.L., Huguet, A., Janés i Carulla, J. (2008). Actitudes hacia la lengua materna y la del país de acogida por parte de los escolares inmigrantes. Su relación con la competencia lingüística en la lengua de la escuela. Textos: didáctica de la lengua y de la literatura, 48, 83-91.

Noguerol, A. (2006). El programa Evlang en sociedades multilingües, el ejemplo de Cataluña. En H. Muñoz (Ed.), Lenguas y educación en fenómenos multiculturales (pp. 373-398). Universidad Autónoma Metropolitana-Iztapalapa.

Oller, J. & Vila, I. (2011a). Interdependencia entre conocimiento de catalán y castellano y efectos de la lengua familiar en la adquisición de las lenguas escolares. Cultura y Educación, 23(1), 3-22. https://doi.org/10.1174/113564011794728588

Oller, J. & Vila, I. (2011b). Variables asociadas al conocimiento de catalán y castellano escrito del alumnado extranjero. Un estudio empírico en sexto de primaria en Cataluña. Infancia y Aprendizaje: Journal for the Study of Education and Development, 34(4), 427-447. https://doi.org/10.1174/021037011797898412

Otheguy, R., García, O. & Menken, K. (2019). CUNY-NYS Initiative on Emergent Bilinguals. https://www.cuny-nysieb.org/

Portolés, L. (2020). El multilingüisme a l’escola: tendències educatives i nous reptes. Caplletra, 68, 125-147. https://doi.org/10.7203/CAPLLETRA.68.16474

Prasad, G. L. (2015). The Prism of Children’ s Plurilingualism: A Multi-site Inquiry with Children as Co-researchers across English and French Schools in Toronto and Montpellier. Tesis doctoral sin publicar, University of Toronto.

Sales, A., Marzà, A. & Torralba, G. (2021). Daddy, Can You Speak Our Language? Multilingual and Intercultural Awareness through Identity Texts. Journal of Language, Identity & Education. https://doi.org/10.1080/15348458.2021.1901586

Serra, J.M. (2002). Escola, llengua i immigració a Catalunya. En J. C. Moreno, E. Serrat, J. M. Serra & J. Farrés (Eds.), Llengua i immigració. Diversitat lingüística i aprenentatge de llengües (pp. 79-97). Generalitat de Catalunya.

Stille, S. & Cummins, J. (2013). Foundation for Learning: Engaging Plurilingual Students’ Linguistic Repertoires in the Elementary Classroom. TESOL Quarterly, 47(3), 630-638. https://doi.org/10.1002/tesq.116

Thomas, W. P. & Collier, V. P. (2002). A national study of school effectiveness for language minority students’ long-term academic achievement. Report. Center for Research on Education.

Tupas, R. (2015). Inequalities of multilingualism: challenges to mother tongue-based multilingual education. Language and Education, 29(2), 112-124. https://doi.org/10.1080/09500782.2014.977295

Vallejo Rubinstein, C. & Moore, E. (2016). Prácticas plurilingües ‘transgresoras’ en un programa extraescolar de refuerzo de la lectura. Signo y Seña, 29, 33-61.

Van Gorp, K. & Verheyen, S. (2018). Language awareness in action: Primary school students’ language practices while performing a multilingual task. En C. Hélot, C. Frijns, K. Van Gorp & S. Sierens (Eds.), Language Awareness in Multilingual Classrooms in Europe: from Theory to Practice (pp. 235-274). https://doi.org/10.1515/9781501501326-008

Biografies de l'autor/a

Gloria Torralba, Universitat Jaume I

Profesora en el área de Didáctica de la Lengua y la Literatura de la Universitat Jaume I. Sus líneas de investigación principales son la enseñanza de lenguas, la aplicación de las TIC en el aprendizaje y el perfeccionamiento de idiomas, y la traducción audiovisual como herramienta pedagógica.

Anna Marzà, Universitat Jaume I

Profesora en el área de Didáctica de la Lengua y la Literatura de la Universitat Jaume I. A través de una metodología de investigación en colaboración con docentes en activo, ha llevado a cabo proyectos relacionados con el uso de las lenguas familiares en el aula, la metodología AICLE aplicada a la educación artística y el uso de la traducción audiovisual para el fomento de la competencia plurilingüe.

Publicades

30-06-2022

Com citar

Torralba, G., & Marzà, A. (2022). “Mare, escriguem-ho tot”. Els textos identitaris com a facilitadors de la literacitat plurilingüe. Bellaterra: Journal of Teaching and Learning Language and Literature, 15(2), e993. https://doi.org/10.5565/rev/jtl3.993

Descàrregues