Medievalisme afectiu en A rainha morta e o rei saudade, de António Cândido Franco
Resum
Partint del concepte de medievalisme afectiu formulat per Thomas Prendergast i Stephanie Trigg (2018), en la novel·la A rainha morta e o rei saudade, de António Cândido Franco (2013), explorem les semblances en la manera en què el desig medieval i el contemporani determinen la constitució del passat, vam analitzar l'hermenèutica de l'empatia que subjeu en la novel·la i en ella perpetua i reinventa el gest memorial de Pedro i la seva pròpia mitificació de la història. El medievalisme afectiu de l'escriptor constitueix una pràctica transformadora, estructurada segons les coordenades temporals, culturals i afectives de l'autor. En la rememoració del passat es prolonga la memòria "petrina", que Franco exacerba i converteix en mite original, materialitzant l'imaginari d'un temps anterior en un futur que el mira com a mite fundador. Per a demostrar-ho, considero algunes diferències entre dues versions (la primera, de 1990) d'aquesta història d'amor per a assenyalar les reelaboracions imaginatives de la novel·la de 2003 i l'afinitat dels episodis meravellosos, la recomposició del nou dispositiu narratiu i les seves repercussions en la mitificació de la "saudade". Més que una idea de l'Edat mitjana, A rainha morta e o rei saudade posa en relleu una idealització de l'amor. Ancorat en l'harmonia d'una mirada glorificadora -de Pedro, sobre el seu passat d'amor, i de l'autor, en l'exercici de memòria que exacerba la memòria *petrista medieval-, i d'amor per aquest passat, l'autor escenifica l'obsessió que el vincula als amors de Pedro i Inés. Els revisita sense dissimular fins a quin punt el resultat final reflecteix també l'esdevenir de l'autor empíric.
Paraules clau
Estudis medievals, Medievalisme afectiu, Hermenèutica de l'empatia, António Cândido Franco, A reina morta e o rei saudade, Literatura portuguesa, Edat Mitjana, Amores de Pedro e InésReferències
AAVV, 2005: Inês Castro 1355-2005 – Exposição bibliográfica, Lisboa.
Amado, Teresa, 1991: Fernão Lopes contador de história. Sobre a Crónica de D. João I, Lisboa.
Aranjo, Daniel, 2013: “Inês de Castro, la Reine morte: mythe et réalité”, Babel, 27, .
Arcens, Louise d’ (ed.), 2016: The Cambridge Companion to Medievalism, Cambridge.
Arnaut, Salvador Dias, 1972: Episódio de Inês de Castro à luz da História, Lisboa.
Arnaut, Salvador Dias, 1986: Os amores de Pedro e Inês: suas consequências políticas, Coimbra.
Asensio, Eugenio, 1974: “Inês de Castro: de la crónica al mito”, em Estudios Portugueses, Paris, pp. 37-58.
Consolino, Franca, Spetia, Lucilla e Francesco Marzella (eds.), 2016: Aspetti del meraviglioso nelle letterature medieval. Aspects du merveilleux dans les littératures médiévales. Medioevo latino, romanzo, germanico e celtico, Turnhout.
Costa, Adelaide Pereira Millán da, 2012: “As três mulheres de Pedro I”, em Vanda Lourenço Menino e A. P. M. Costa, A rainha, as infantas e a aia, Lisboa, pp. 215-490.
Cruz, António (ed.), 1968: “Livro da Noa ou Livro das Eras de Santa Cruz de Coimbra”, em Anais, crónicas e memórias avulsas de Santa Cruz de Coimbra, Porto, pp. 69-88.
Eco, Umberto, 1989: “Dez modos de sonhar a Idade Média”, em Sobre os espelhos e outros ensaios, Lisboa, pp. 90-103.
Ferré, Vincent (ed.), 2010: Médiévalisme, modernité du Moyen Age, Paris.
Ferreira, Maria do Rosário, 2014: “Inês de Castro et la juive de Tolède: un cas de réceptionactive chez Fernão Lopes”, E-Spania. Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales et modernes, https://doi.org/10.4000/e-spania.23958.
Franco, António Cândido, 1990: Memória de Inês de Castro, Lisboa.
Franco, António Cândido, 1993: Vida de Sebastião Rei de Portugal, Lisboa.
Franco, António Cândido, 1994: Transformações da saudade em Teixeira de Pascoaes, Amarante.
Franco, António Cândido, 1996: O saudosismo de Teixeira de Pascoaes, Amarante.
Franco, António Cândido, 2000: A literatura de Teixeira de Pascoaes, Lisboa.
Franco, António Cândido, 2003a: A rainha morta e o rei saudade. O amor de Pedro e Inês, Lisboa.
Franco, António Cândido, 2003b: O Surrealismo Português e Teixeira de Pascoaes, São Paulo.
Franco, António Cândido, 2010: Os Pecados da Rainha Santa Isabel, Lisboa.
Franco, António Cândido, 2014: Trinta Anos de Dispersos sobre Teixeira de Pascoaes, Lisboa.
Gingras, Francis (ed.), 2016: Motifs merveilleux et poétique des genres au moyen âge, Paris.
Gomes, Graça Joana da Cruz, 2009: História, ficção e transgressões em Triunfo do Amor Português de Mário Cláudio, Coimbra.
Gutiérrez García, Santiago, 2008: “Cine Artúrtico y Neomedievalismo: de Excalibur (1981) a King Arthur (2003)”, Revista de Poética Medieval, 21, pp. 85-123.
Herculano, Alexandre (ed.), 1856: Chronicon alcobacense, em Portugaliae Monumenta Historica, vol. I. Scriptores, Lisboa.
Le Goff, Jacques, 1989: “O maravilhoso no Ocidente medieval”, em O maravilhoso e o quotidiano no Ocidente medieval, Lisboa, pp. 17-35.
Lopes, Fernão, 1979. Crónica de D. Pedro I, Porto.
López de Ayala, Pero, 1991: Crónica de D. Pedro, em Crónicas, edición, prólogo y notas de José-Luis Martín, Barcelona, pp. 5-434
Machado, Ana Maria, 2017: “O medievalismo nas Adivinhas de Pedro e Inês, de Agustina Bessa-Luís”, em Ler a Idade Média hoje. Fontes, texto e tradução, Tânia Azevedo, Maria Filomena Louro (coord.), V. N. de Famalicão, pp. 21-35.
Machado, Ana Maria (ed.): Medievalismo literário português em contexto europeu, Coimbra (no prelo).
Marinho, Maria de Fátima, 1990: “Inês de Castro – Outra era a vez (I parte)”, Revista da Faculdade de Letras – Línguas e Literaturas, II série, vol. 7, pp. 103-136.
Marinho, Maria de Fátima, 1991: “Inês de Castro – Outra era a vez (II parte)”, Revista da Faculdade de Letras – Línguas e Literaturas, II série, vol. 8, pp. 7-45.
Matthews, David, 2015: Medievalism: a Critical History, Cambridge.
Monteiro, João Gouveia, 1988: Fernão Lopes. Texto e Contexto, Coimbra.
Aníbal Pinto de Castro, Pedro Dias, 1999: O reencontro de D. Pedro e D. Inês, Coimbra.
Oliveira, António Resende de, 2005: “As vidas de D. Pedro e de D. Inês de Castro na historiografia medieval portuguesa”, em Seminário Medieval 2008-2009 <http://www.seminariomedieval.com/sm0809.html>.
Pascoaes, Teixeira de, 1913: “Saudosismo e simbolismo”, A Águia, 2.ª série, 16, abril, pp. 113-114.
Pereira, Leonor Seabra, 1999: História, mito e fuga ficcional em António Cândido Franco, Porto.
Pimenta, Cristina, 2005: D. Pedro I, Lisboa.
Prendergast, Thomas A. e Trigg, Stephanie, 2018: Affective medievalism. Love, abjection and discontent, Manchester.
Rebelo, Luís de Sousa, 1983: A concepção do poder em Fernão Lopes, Lisboa.
Rodrigues, Pedro Jorge, 2006: A personagem D. Pedro na narrativa portuguesa do dealbar do século XXI, Lisboa.
Roig, Adrien, 1986: Inesiana ou bibliografia geral sobre Inês de Castro, Coimbra.
Sá, Ayres de, 1899: Fr. Gonçalo Velho, vol. I, Lisboa.
Sena, Jorge, 1967: Estudos de História e de Cultura. I série, vol. I, Lisboa.
Shippey, Tom, 2009: “Medievalisms and Why they Matter”, em Studies in Medievalism, XVII, pp. 45-54.
Sikorska, Liliana (ed.), 2008: Medievalisms: the poetics of literary re-reading, Frankfurt.
Spiegel, Gabrielle, 2002: “Memory and historical time: liturgical time and historical time”, History and Theory, 41, pp. 149–162.
Sousa, Bernardo Vasconcelos e, 2005: D. Afonso IV (1391-1357), Lisboa.
Sousa, Maria Leonor Machado de, 1984: Inês de Castro na literatura portuguesa, Lisboa.
Sousa, Maria Leonor Machado de, 2004: Inês de Castro: Um tema português na Europa, Lisboa.
Toswell, M. J., 2009: “The Tropes of Medievalism”, Studies in Medievalism, XVII, pp. 68-76.
Vasconcelos, António de, 1933: Inês de Castro. Estudos para uma série de lições no curso de História de Portugal, 2.ª ed. rev., Barcelos.
Publicades
Com citar
Descàrregues
Drets d'autor (c) 2023 Ana Maria Machado

Aquesta obra està sota una llicència internacional Creative Commons Reconeixement-NoComercial 4.0.